Spadek stanowi ogół praw i obowiązków majątkowych przechodzących ze spadkodawcy na spadkobierców z chwilą jego śmierci.
Krąg osób uprawnionych do spadku wyznacza bądź wola testatora, jeżeli zostanie sporządzony testament (spadkobiercy testamentowi), bądź też przepisy ustawy, a więc prawa spadkowego (spadkobiercy ustawowi).
W aktualnym stanie prawnym każdy – zarówno małoletni, osoby ubezwłasnowolnione, jak i dorośli (osoby mające pełną zdolność do czynności prawnych), w razie niezłożenia oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku, przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza, co oznacza ograniczoną odpowiedzialność za długi, tj. przyjęcie odpowiedzialności za zobowiązania finansowe tylko do wartości otrzymanego spadku.
W procesie dziedziczenia nie ma więc znaczenia wiek spadkobiercy, tym samym małoletnie dziecko może odziedziczyć spadek, w którego skład wchodzi nie tylko majątek, lecz niekiedy długi zmarłej osoby. W momencie powzięcia informacji, że w skład spadku wchodzą tylko długi albo że nie wchodzą żadne wartościowe przedmioty, a długi mogą wchodzić, kierując się dobrem dziecka, najkorzystniej jest odrzucić spadek, aby uchronić je od takiej ewentualności i negatywnych przeżyć z tym związanych.
Podstawą prawną kolejności dziedziczenia, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu, są przepisy kodeksu cywilnego, które są dość skomplikowane. Najogólniej mówiąc, prawo przewiduje kilka grup spadkobierców. Według kolejności dziedziczenia poszczególne grupy obejmują następujące osoby:
- małżonka oraz dzieci i dalszych zstępnych (osoby, które należą do grona potomków) spadkodawcy,
- małżonka oraz rodziców, rodzeństwo i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy,
- dziadków spadkodawcy i ich zstępnych,
- dzieci małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło otwarcia spadku,
- gminę ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy albo Skarb Państwa.
Kiedy jedni spadkobiercy odrzucą spadek, do dziedziczenia zostają powołani następni w kolejności. Tym samym, bardzo istotne jest, aby pamiętać, że jeżeli rodzic postanawia odrzucić spadek po swoim krewnym, to powinien również dopełnić wszelkich formalności, aby również odrzucić go w imieniu swojego małoletniego dziecka.
Na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku spadkobierca ma 6 miesięcy od czasu dowiedzenia się o tytule swojego powołania do spadku. Termin ten, w przypadku małoletnich dzieci, zaczyna biec od daty odrzucenia spadku przez rodziców (opiekunów prawnych).
Podówczas rozpoczyna się dwuetapowa procedura odrzucenia spadku w imieniu małoletniego.
W pierwszej kolejności należy niezwłocznie złożyć wniosek do sądu rejonowego wydziału rodzinnego i nieletnich właściwego dla miejsca zamieszkania małoletniego o udzielenie zezwolenia na czynność prawną przekraczającą zwykły zarząd majątkiem dziecka, tj. odrzucenie spadku. Do wniosku należy załączyć odrzucenie spadku przez innych krewnych dziecka, odpis aktu urodzenia dziecka, odpis aktu zgonu spadkodawcy oraz zawrzeć okoliczności przemawiające za tym, że w najlepszym interesie dziecka jest odrzucić spadek. Opłata sądowa od wniosku wynosi 100 zł. Wskazania wymaga, że samo odrzucenie spadku w imieniu małoletniego bez uprzedniej zgody sądu jest nieważne.
Po uzyskaniu prawomocnego postanowienia, należy niezwłocznie złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego przed notariuszem bądź przed sądem. Najszybciej i najwygodniej jest odrzucić spadek w imieniu dziecka przed notariuszem. Koszt notarialnego odrzucenia spadku to wydatek ok. 100 zł. Oświadczenie to może zostać złożone przez jednego z rodziców lub obojga rodziców.
