Rozgraniczenie nieruchomości

W sytuacji, gdy pomiędzy właścicielami nieruchomości sąsiednich powstał spór co do prawidłowego przebiegu poszczególnych granic albo gdy nie zostały wytyczone i utrwalone granice nowo utworzonej nieruchomości z pomocą przychodzi rozgraniczenie nieruchomości, mające na celu ustalenie przebiegu jej granic i utrwalenie ich na gruncie.

Marginalnie warto również wiedzieć, że w razie zaistnienia wątpliwości co do przebiegu granic, kiedy nie ma posadowionych znaków granicznych, można zlecić wybranemu geodecie tzw. wznowienie granic, polegające na odnalezieniu i ustabilizowaniu w terenie znaków granicznych. Jeśli to się nie uda, trzeba przeprowadzić postępowanie rozgraniczeniowe.

Procedura rozgraniczeniowa została szczegółowo uregulowana w Prawie geodezyjnym i kartograficznym (Dz.U z 2021, poz. 1990).

Wniosek o rozgraniczenie

1. Z reguły postępowanie rozgraniczeniowe jest wszczynane na wniosek właściciela nieruchomości, której granica jest sporna. Z urzędu procedura ta jest wszczynana przy scalaniu gruntów, a także gdy nikt nie złożył o nią wniosku, lecz uzasadniają to potrzeby gospodarki narodowej lub interes społeczny.
2. Wniosek o rozgraniczenie kieruje się do właściwego wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.
3. Jako załączniki do wniosku warto przedłożyć następujące dokumenty:

• tytuł prawny do nieruchomości,
• kopię mapy ewidencyjnej z zaznaczonymi odcinkami granic wnioskowanych do rozgraniczenia,
  ewentualnie
• wypisy z rejestru ewidencji gruntów dla nieruchomości objętych wnioskiem o rozgraniczenie,
• wydruk z księgi wieczystej,
• pełnomocnictwo w przypadku gdy strona działa przez pełnomocnika (opłata od ustanowienia pełnomocnika wynosi 17 zł).

Przebieg postępowania rozgraniczeniowego

Pierwszą czynnością urzędową jest wydanie postanowienia o wszczęciu postępowania rozgraniczeniowego, które jest doręczane stronom postępowania, a więc właścicielom działek, których dotyczy sporna granica. Na powyższe postanowienie nie przysługuje zażalenie. Następnie jest wyznaczany geodeta, który przeprowadzi czynności rozgraniczeniowe, o których szerzej w Rozporządzeniu Ministrów Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 14 kwietnia 1999 r. w sprawie rozgraniczania nieruchomości (Dz. U. z 1999 r. nr 45 poz. 453). Wezwanie do stawienia się na gruncie doręcza się stronom za zwrotnym poświadczeniem odbioru, nie później niż 7 dni przed wyznaczonym terminem (zawiadomienie musi do nich dotrzeć siedem dni przed wskazanym terminem, a nie być tylko tak datowane). W wezwaniu należy poinformować strony o skutkach niestawiennictwa, czyli o tym, że nieusprawiedliwione niestawiennictwo stron nie wstrzymuje czynności geodety, a w razie usprawiedliwionego niestawiennictwa geodeta wstrzyma czynności do czasu ustania przeszkody lub wyznaczenia pełnomocnika, nie dłużej jednak niż na miesiąc.

W dniu przeprowadzenia postępowania rozgraniczeniowego geodeta sprawdza obecnośći ustala tożsamość stron, ewentualnie przyjmuje pełnomocnictwa udzielone przez strony. Co ważne, jeżeli nie jest możliwe ustalenie osób występujących w charakterze strony, geodeta odracza wykonanie czynności ustalania przebiegu granic i zawiadamia o tym właściwy organ. Po czynnościach formalnych, geodeta przystępuje do ustalenia przebiegu granicy działki. Może to odbyć się w dwojaki sposób – albo poprzez ustalenie granicy na podstawie dokumentów, albo na podstawie zgodnego oświadczenia stron lub jednej strony, gdy druga strona w toku postępowania nie składa oświadczenia i nie kwestionuje przebiegu granicy (w sytuacji braku danych, niewystarczających lub sprzecznych danych). Po ustaleniu przebiegu granicy działki na podstawie zebranych dowodów lub zgodnego oświadczenia stron, wójt (burmistrz, prezydent miasta) wydaje decyzję o rozgraniczeniu nieruchomości oraz postanowienie ustalające wysokość kosztów postępowania, które ponosi wnioskodawca. Co istotne, nie może on wydać decyzji odmawiającej zatwierdzenia przebiegu granicy ustalonego w protokole granicznym na podstawie dowodów lub zgodnego oświadczenia stron. Koszt wydania decyzji o rozgraniczeniu wynosi 10 zł. Strona niezadowolona z ustalenia przebiegu granicy może żądać przekazania sprawy sądowi powszechnemu. Ma na to 14 dni od dnia doręczenia jej decyzji w tej sprawie. Jeżeli od wydanej decyzji nie wniesiono żądania przekazania sprawy do rozpatrzenia przez sąd powszechny, decyzja staje się ostateczna. Wówczas podlega ujawnieniu w ewidencji gruntów i budynków, a zawiadomienia o wprowadzonej zmianie są wysyłane do organu podatkowego oraz do sądu rejonowego właściwego do prowadzenia ksiąg wieczystych.

Sporny przebieg postępowania rozgraniczeniowego

W sytuacji sporu stron co do przebiegu linii granicznych geodeta nakłania strony do zawarcia ugody, która zastępuje wówczas protokół graniczny oraz ma moc ugody sądowej. Po zakończeniu czynności, geodeta przekazuje protokół lub ugodę do organu prowadzącego sprawę. W przypadku zawarcia ugody postępowanie zostanie umorzone, ponieważ ma ona moc ugody sądowej i organ gminy nie musi jej dodatkowo potwierdzać. Od decyzji umarzającej postępowanie administracyjne z uwagi na ugodę zawartą przed geodetą, przysługuje stronie prawo wniesienia odwołania do Samorządowego Kolegium Odwoławczego za pośrednictwem organu gminy (miasta), który wydał zaskarżoną decyzję w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia.

Niemożność ustalenia przebiegu granic w trybie administracyjnym

W razie niemożności ustalenia przebiegu granicy w żaden z powyższych sposobów geodeta wykonuje tymczasowe utrwalenie i pomiar granic, sporządza protokół graniczny oraz opracowuje opinię dotyczącą przebiegu granic. Wówczas – zgodnie z art. 34 ust. 2 Prawa geodezyjnego i kartograficznego – postępowanie takie podlega umorzeniu z jednoczesnym przekazaniem sprawy z urzędu do rozpoznania właściwemu sądowi rejonowemu. Od decyzji przysługuje stronie prawo wniesienia odwołania do Samorządowego Kolegium Odwoławczego za pośrednictwem organu gminy (miasta), który wydał zaskarżoną decyzję w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia.

Właściwy sąd rejonowy rozpatruje sprawy o rozgraniczenie nieruchomości w trybie postępowania nieprocesowego (art. 34 ust. 3 Prawa geodezyjnego i kartograficznego), kończącego się wydaniem postanowienia, od którego przysługuje apelacja do sądu okręgowego w ciągu 14 dni od dnia jej doręczenia.